• Kobiety Biznesu
  • Kobiety Showbiznesu
  • Ikony
  • Warto odwiedzić
  • Warto mieć
  • Biznes
  • Newsy
  • Kontakt
  • Regulamin
Sukces jest kobietą!
  • Kobiety
    • AnnaBaginska poziom
      Anna Bagińska w kampanii #JestemPewna!
    • B01A7508 Donata poziom
      Donata Ignaszak: Biblia inspiruje mnie każdego dnia!
    • NataliaS poziome
      Natalia Sobczak w kampanii społecznej #JestemPewna!
    • LAP32987 Agnieszka poziom
      Agnieszka Król: Moją wizytówką jest uśmiech!
    • JKRobak poziom
      #SukcesJestKobietą: Joanna Krystyna Robak, Ekspert z zakresu ZFŚS
    • Kobiety Showbiznesu
    • Kobiety Biznesu
    • Ikony
  • Biznes
    • kobieta sukcesu w biznesie
      Jacy powinni być obecni przywódcy?
    • ikona1234zdrowie.leki
      Sztuczna inteligencja w służbie medycyny
    • raport
      Jak cyfryzują się polskie firmy?
    • 123nowepraca10
      Jak się miewają kobiety w finansach?
    • foto 1
      Elektromobilność w Polsce nabiera rozpędu
    • W teorii
    • W praktyce
  • Dla Ciebie
    • zdrowie1 ikona 123nowe
      Natura służy psychice seniorów
    • wspoluzaleznione ikona
      Groźne uzależnienie od gier komputerowych
    • mezczyzna123e
      Jak groźna jest POChP?
    • NYC poziom
      Marta Gawłowska: Doceniajmy ludzi wkoło!
    • zebyikona
      Ocet jabłkowy może zaszkodzić zębom?
    • Moda
    • Design
    • Zdrowie
    • Uroda
  • Warto
    • cyberprzemoc
      Jak samoocena chroni przed cyberprzemocą
    • ogrodekRub poziom
      Sky Bar w Hotelu Rubinstein: Widok na magiczny Kraków
    • Promo poziome pub
      Kobiety w Powstaniu Warszawskim: Pamiętamy o nich!
    • andrew svk REwZEYzw19g unsplash
      Populistyczna konsumpcja sztuki i przyrody
    • blue media photo 1522198734915 76c764a8454d
      Jak młodzi ludzie korzystają z Instagrama
    • Warto mieć
    • Warto odwiedzić
    • Warto przeczytać
  • Newsy
    • chemia jest kobieta
      Biologia nie nadąża za technologią?
    • 3PMM
      PMM Emergency Medical Team: Misja w Ugandzie
    • zdrowie warzywa1 ikona 123nowe
      Dbanie o zdrowie uwarunkowane religijnie?
    • bocian Adobe stock PAP
      Gdzie i jak sypiają bociany w podróży?
    • usmiechnij sie 1
      Dlaczego Polaków uważa się za ironistów?
    • Wydarzenia
    • Ciekawostki
  • Więcej
    • Kontakt
    • Regulamin
  • Facebook

  • RSS

Ciekawostki

Polska badaczka odkrywa dawne tajemnice Egiptu

Polska badaczka odkrywa dawne tajemnice Egiptu
Ela Makos
11 stycznia 2017

Anemia, chroniczne zapalenie zatok, próchnica – to jedne z najczęściej rozpoznawanych dolegliwości u dzieci, których pochówki przebadała polska bioarcheolog na egipskiej nekropolii sprzed ponad 2 tys. lat w Sakkarze, obok najstarszej piramidy świata.

Wykopaliska na terenie rozleglej egipskiej nekropoli w Sakkarze prowadzone były przez blisko dwadzieścia lat przez  prof. Karola Myśliwca z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN. Obecnie kierownikiem prac jest dr hab. Kamil O. Kuraszkiewicz z  Zakładu Egiptologii UW. Od początku badania w Sakkarze prowadzone są pod auspicjami Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej (CAŚ) UW.

Największym echem odbiło się odkrycie pięknie dekorowanych skalnych grobowców wielmożów sprzed ponad 4 tys. lat, z okresu Starego Państwa. Za publikację dokumentującą  znaleziska grobowca Merefnebefa prof. Myśliwiec otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej zwaną polskim Noblem.

„Nekropola w Sakkarze założona została około 6 tys. lat temu na początku tzw. okresu Starego Państwa i użytkowana była prawie nieustannie przez kilka kolejnych tysiącleci. W odróżnieniu od okresu Starego Państwa po dwóch tysiącach lat ten obszar nekropolii był wykorzystywany jako miejsce pochówku dla zwykłych członków społeczeństwa, a nie elity, jak poprzednio” – opowiada PAP bioarcheolog z Uniwersytetu w Manchesterze, Iwona Kozieradzka-Ogunmakin, która przebadała wiele z odkrytych szkieletów i mumii.

Pochówki z okresu ptolemejsko-rzymskiego (IV w. p.n.e.–I w. n.e.) były o wiele liczniejsze i bardziej proste w formie, niż  te z okresu Starego Państwa – zmarłych najczęściej chowano bezpośrednio w pustynnym piasku. W sumie archeolodzy odkryli ponad pół tysiąca takich pochówków na badanym obszarze nekropoli. Część zmarłych poddano procesowi mumifikacji, pozostałych grzebano w płytkich jamach w piasku. To piasek i wysoka temperatura otoczenia przyczyniały się do naturalnej mumifikacji ciał.

Wśród ponad 500 grobów z tego okresu naliczono zaledwie 83 pochówki dzieci, spośród których dr Kozieradzka-Ogunmakin przebadała 29 szczątków dzieci w wieku od kilku tygodni do 12. roku życia. Większość z tych pochówków zachowała się w formie szkieletów, niekiedy owiniętych w lnianie całuny.

Dla polskiej badaczki zastanawiające jest to, że dzieci stanowią tak nieliczną grupę zmarłych pochowanych w Sakkarze. Biorąc pod uwagę ich wysoką śmiertelność w tamtych czasach, szczególnie tych w wieku do pięciu lat, należałoby się spodziewać o wiele więcej pochówków.

Zdaniem badaczki mniejsza niż oczekiwana liczba pochowanych dzieci wcale nie oznacza ich niższej śmiertelności. Powodów ich mniejszej liczebności może być sporo: być może więcej grobów może znajdować się na nieprzebadanym jeszcze obszarze nekropoli albo część z nich nie przetrwała do naszych czasów (być może została wyrabowana lub zniszczona przez dzikie zwierzęta). Inna możliwość związana jest z ówczesnymi praktykami pogrzebowymi – niewykluczone, że część najmłodszych dzieci chowano w obrębie domostw. Takie przypadki zdarzały się w innych częściach Egiptu – badaczka wskazuje wyniki polskich wykopalisk w Delcie Nilu w Tell el-Retaba.

Wśród 29 szczątków dziecięcych przebadanych przez dr Kozieradzką-Ogunmakin najliczniejsze są te, które należały do osób zmarłych w wieku od trzech do pięciu lat. Zdaniem badaczki fakt ten może być związany z utratą odporności najmłodszych w przełomowym dla ich życia momencie, gdy kończył się  okres karmienia piersią ok. 2,5-3 roku życia dziecka. Od tej pory dzieci zależne były wyłącznie od diety stałej – wynika z informacji przekazanych przez bioarcheolog. „Potem dzieci musiały się usamodzielnić. Koniec okresu karmienia piersią był momentem, w którym dzieci traciły dostęp do łatwo osiągalnego i przyswajalnego źródła wartości odżywczych zawartych w mleku matki. Być może część  z dzieci pochowanych w Sakkarze zmarło na skutek chorób i infekcji, na które były bardziej podatne z uwagi na mniejszą odporność po odstawieniu od piersi i zmianie diety” – mówi dr Kozieradzka-Ogunmakin.

Zaobserwowane przez badaczkę w obrębie oczodołów zmiany kostne w postaci porowatości (cribra orbitalia) mogą być  dowodem na anemię spowodowaną niedoborem minerałów, np. żelaza lub witamin B12 i B9 (kwas foliowy) albo wynikiem przewlekłej choroby pasożytniczej, np. malarii. Specjalistka dojrzała również  tzw. linie hypoplastyczne na zębach, które mogły powstać w wyniku zmagań organizmu z chorobą, kosztem jego wzrostu i prawidłowego rozwoju.

W przypadku szczątków jednego z przebadanych dzieci, szacunkowy wiek oparty na analizie uzębienia wskazywał na cztery lata, podczas gdy jego wiek oszacowany na podstawie długości kości długich wynosił jedynie około 1-1,5 roku. „Oznacza to, że u dziecka nastąpiło spowolnienie lub tymczasowe zahamowanie wzrostu, zapewne spowodowane przez chorobę lub dietę ubogą w niezbędne do prawidłowego rozwoju i wzrostu składniki odżywcze” – przekonuje bioarcheolog.

Na podstawie obserwacji zębów dzieci udało się  ustalić, że część z nich, podobnie jak dziś, miała problemy z próchnicą. Spowodować to mogła ich dieta bogata w cukier i węglowodany, np. chleb. „Połączenie tych dwóch elementów w diecie może przyczynić się do występowania próchnicy w znacznie większym stopniu niż sam cukier” – uzupełnia badaczka.

O tym, że warunki naturalne, w których żyły pochowane w Sakkarze dzieci, nie były zbyt sprzyjające dla ich zdrowia, świadczą  również zmiany widoczne w ich zatokach przynosowych. „Zapewne cierpiały na chroniczne zapalenie zatok związane z warunkami środowiska, w którym żyły. Były stale wystawione na wdychanie powietrza zanieczyszczonego pyłem i drobinami pustynnego piasku. Ten z łatwością przedostawał się do wnętrza domostw” – opowiada dr Kozieradzka-Ogunmakin.

Co ciekawe, na szczątkach kostnych większości dzieci nie dostrzeżono jakichkolwiek zmian, które mogłyby świadczyć  o przebytych chorobach lub wskazywać na przyczynę ich śmierci. „Brak jakichkolwiek zmian kostnych nie oznacza jednak, że dziecko takie cieszyło się dobrym zdrowiem. Wręcz przeciwnie – niewykluczone, iż słaby układ odpornościowy spowodował, iż poddało się ono chorobie bardzo szybko. Na tyle szybko, że proces chorobowy nie pozostawił żadnego śladu w szkielecie dziecka”  – przypuszcza bioarcheolog.

Jednocześnie zwraca uwagę, że jedynie dzieci o silnym układzie odpornościowym zdolne są walczyć z chorobą  przez dłuższy czas. To właśnie dowody tych zmagań widzimy często na szczątkach kostnych osób zmarłych. „Paradoksalnie więc to zmarli, którzy noszą  ślady zmian chorobowych, byli zdrowsi niż ci, na których szkieletach takich zmian nie można zaobserwować” – dodaje.

Naukowcy planują dalsze badania nad stanem zdrowia, dietą i warunkami życia dzieci z nekropoli w Sakkarze w czasie kolejnych sezonów wykopaliskowych. Nie jest wykluczone, że niedobory witamin u części z nich były spowodowane brakiem wystarczającej ilości pożywienia. Okresy głodu zdarzały się w Egipcie szczególnie, gdy wylewy Nilu nie były wystarczająco wysokie, by zapewnić  urodzajne plony, a tym samym zagwarantować odpowiednią ilość pożywienia dla lokalnej społeczności.

W czasach, w których istniała opisywana nekropola, Egipt utracił niezależność i znalazł się w granicach państwa Aleksandra Wielkiego, a później jego następców, którzy zapoczątkowali najdłużej panującą dynastię w Egipcie – ptolemejską – pośród innych, powstałych w królestwach hellenistycznych. Najsłynniejszą jej przedstawicielką była owiana legendą  Kleopatra VIII.

Źródło: PAP – Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

Related ItemsbadaczkachorobydzieciEgiptpochówkiPolska
Ciekawostki
11 stycznia 2017
Ela Makos

Related ItemsbadaczkachorobydzieciEgiptpochówkiPolska

More in Ciekawostki

chemia jest kobieta

Biologia nie nadąża za technologią?

Karolina Nowakowska19 lipca 2025
Read More
zdrowie warzywa1 ikona 123nowe

Dbanie o zdrowie uwarunkowane religijnie?

Sylwia Cukierska14 lipca 2025
Read More
bocian Adobe stock PAP

Gdzie i jak sypiają bociany w podróży?

Edyta Nowicka10 lipca 2025
Read More
usmiechnij sie 1

Dlaczego Polaków uważa się za ironistów?

Sylwia Cukierska25 czerwca 2025
Read More
ikona123sport.zdrowie5

Sport to świetne lekarstwo na krążenie

Karol Pisarski23 czerwca 2025
Read More
klotnia123

Kłótnie w związku: o tym, co ważne i niedostrzeżone

Edyta Nowicka18 czerwca 2025
Read More
zdrowie po 40

Ile kosztują programy prozdrowotne?

Zofia Kicińska13 czerwca 2025
Read More
koloryowocow ikona

Cytrusy i leki to złe połączenie

Magda Nowak30 maja 2025
Read More
Hotel Bialowieza macnowphoto.pl 2

Wykorzystaj bon turystyczny w Białowieży!

Michal Karas29 maja 2025
Read More
Scroll for more
Tap

Polecane

  • kobieta sukcesu w biznesie
    Jacy powinni być obecni przywódcy?
    W praktyce16 lipca 2025
  • ikona1234zdrowie.leki
    Sztuczna inteligencja w służbie medycyny
    W praktyce7 lipca 2025
  • raport
    Jak cyfryzują się polskie firmy?
    W praktyce4 lipca 2025

Facebook

Copyright © 2015 PressFactory Sp. z o.o., Stworzone przez G-marketing Regulamin

Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Rozumiem Dowiedz się więcej
Prywatność i polityka ciasteczek

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT
Go to mobile version