Mijanie się z prawdą to domena niemal wszystkich ludzi na świecie. Jedni korzystają z kłamstwa częściej, inni rzadziej, ale właściwie wszyscy to robią. To jak właściwa ludzkości skłonność do mijania się z prawdą wpływa na nasze życie, kiedy je poprawia, a kiedy rujnuje, opisał amerykański naukowiec Dan Ariely. Jego fascynująca „Szczera prawda o nieuczciwości” ukaże się już 15 marca
„Istnieje sposób, żeby się przekonać czy człowiek jest uczciwy – wystarczy go zapytać, a jeśli powie „tak”, to z pewnością jest oszustem” – zdanie wypowiedziane przez komika Groucho Marxa, jednego z legendarnych braci Marx, stało się mottem książki Ariely’ego. Z milionów drobnych kłamstewek, zuchwałych przekrętów, profesor Uniwersytetu Duke uczynił obiekt psychologicznych, socjologicznych i ekonomicznych badań, które przez 15 lat prowadził ze swoim zespołem.
Inspiracją do badań stała się seria sztuczek księgowych i korporacyjnych skandali, które doprowadziły do spektakularnego upadku firmy Enron w 2002 roku. Ariely zastanawiał się czy problem nieuczciwości, życzeniowej ślepoty oraz perfidnie skalkulowanych oszustw może się ograniczać jedynie do „kilu zgniłych jabłek”, które generują większość niegodziwości na świecie. Miał jednak świadomość, że ludzi – nie wyłączając jego samego – cechuje tendencja do nieuczciwego postępowania w pracy i w życiu prywatnym. I że wpływa na to rachunek kosztów i korzyści, możliwości wystąpienia pozytywnych lub negatywnych skutków postępowania. Ale nie tylko to, bo przecież ludzie nie są aż tak niegodziwi, jak mogliby być, gdyby kierowali się wyłącznie myślą o własnej korzyści.
Ariely bardzo dokładnie rozłożył na części pierwsze wiele uwarunkowań, które sprawiają, że zaczynamy kłamać. Pokazuje, jak zdobyta dzięki temu wiedza, a także nasze emocje i zaufanie, jakim darzymy innych, pomagają ograniczyć nieuczciwość. Autor analizuje również całe mechanizmy tego nieetycznego zachowania i pokazuje, jak właściwie wpływa on na ludzi. Nie pomija w tym również ludzi, którzy uważają się za te najbardziej prawdomówne i szczere. W przenikliwy, a zarazem dowcipny i inteligentny sposób opowiada o tym, jak kłamiemy żeby osiągnąć korzyści i nie stracić przy tym pozytywnego obrazu własnej osoby. Dzięki Ariely’owi łatwiej jest nam zrozumieć, w jakich sytuacjach rośnie nasza tendencja do nieuczciwości i jaki wpływ ma na to kultura czy normy moralne, skłonności altruistyczne lub działanie w grupie.
Badania, które przeprowadził autor, a także eksperymenty innych naukowców pozwoliły mu jeszcze lepiej opisać m.in. dlaczego tak ochoczo reagujemy na możliwość wzbogacenia się na szemranych interesach, zdradzania partnerów, oszukiwania pracodawcy albo urzędu skarbowego, jeśli ryzyko bycia przyłapanym jest znikome. W tych rozważaniach nie brakuje również przykładów ze świata biznesu, polityki czy ekonomii.
Dan Ariely jest profesorem psychologii i ekonomii behawioralnej na Uniwersytecie Duke, założycielem i dyrektorem Center for Advanced Hindsight (Centrum Zaawansowanej Wiedzy po Fakcie). Jego prace prezentowano w wielu uznanych tytułach prasowych, takich jak New York Times, Wall Street Journal, Washington Post czy Boston Globe. Jest autorem The (Dis)honesty Project, projektu eksplorującego złożoną naturę prawdy, stworzonego z myślą o próbie poprawienia ludzkich zachowań i świata wokół nas.
Źródło: Business & Culture