Od 1 stycznia 2019 roku obowiązuje w Polsce powszechny program gromadzenia oszczędności w celu ich wykorzystania po zakończeniu aktywności zawodowej określany jako Pracownicze Plany Kapitałowe (dalej: PPK). Został on wprowadzony na podstawie ustawy z dnia 4 października 2018 roku o pracowniczych planach kapitałowych (dalej: PPK) – Dz.U. z 2018 r., poz. 2215.
Kluczowym celem wprowadzenia PPK jest umożliwienie uczestnikom programu (na zasadzie dobrowolności) systematycznego oszczędzania środków z przeznaczeniem na ich wypłatę po osiągnięciu przez nich 60. roku życia.
Wprowadzenie programu PPK ma stanowić odpowiedź m.in. na niekorzystne zjawiska demograficzne, które wpływają bezpośrednio na liczbę emerytów, rencistów i osób ubezpieczonych, oddziałując istotnie na sytuację finansową Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz które powodują pogłębianie się dysproporcji między wysokością wynagrodzeń a prognozowaną wysokością świadczeń emerytalnych z powszechnego systemu zabezpieczenia emerytalnego. Ponadto, jako uzasadnienie dla wdrożenia systemu ustawodawca wskazał: istotny udział osób, które nie gromadzą dodatkowych oszczędności na okres emerytalny oraz niski poziom wiedzy obywateli na temat form oszczędzania.
Główne cechy programu PPK
PPK są instrumentem powszechnym
Powszechność systemu PPK wynika z faktu, że do zawarcia umowy o zarządzenia PPK zobowiązany został każdy podmiot zatrudniający (pracodawca lub zleceniodawca), który zatrudnia co najmniej jedną osobę. Umowa o zarządzanie zawierana będzie z instytucją finansową, której wyboru dokonuje pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a w przypadku jej braku z reprezentacją osób zatrudnionych. Mowa tu o takich instytucjach finansowych jak: fundusz inwestycyjny zarządzany przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych, fundusz emerytalny zarządzany przez powszechne towarzystwo emerytalne albo pracownicze towarzystwo emerytalne lub zakład ubezpieczeń. Ewidencja tych podmiotów będzie prowadzona przez Polski Fundusz Rozwoju Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie. Nadzór nad funkcjonowaniem PPK w zakresie działalności wyżej wskazanych instytucji finansowych będzie sprawować Komisja Nadzoru Finansowego.
Uczestnictwo w programie jest dobrowolne
Każdy pracownik/zleceniobiorca zostanie automatycznie objęty programem, jednakże będzie mógł zrezygnować z dokonywania wpłat do PPK na podstawie pisemnej deklaracji, którą złoży pracodawcy. Przewidziano również możliwość powrotu do programu, tj. podmiot zatrudniający co 4 lata będzie informował pracownika o ponownym dokonywaniu wpłat. W celu zrezygnowania z uczestnictwa w PPK pracownik będzie musiał ponownie złożyć pracodawcy deklarację.
Finansowanie PPK
Źródłem gromadzenia środków na rachunku uczestnika PPK będą, m.in.:
- wpłaty podstawowe dokonywane przez pracodawcę i uczestnika PPK w wysokości: 1,5% wynagrodzenia (część finansowana przez podmiot zatrudniający) i 2% wynagrodzenia (część wpłacana przez pracownika). Uczestnik, którego wynagrodzenie osiągane z różnych źródeł w danym miesiącu nie przekracza kwoty odpowiadającej 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia, może dokonywać wpłat podstawowych w kwocie niższej, lecz nie mniejszej niż 0,5% wynagrodzenia;
- wpłaty dodatkowe zadeklarowane przez pracodawcę (do 2,5% wynagrodzenia) oraz uczestnika PPK (do 2% wynagrodzenia);
- wpłata powitalna w kwocie 250 zł otrzymywana od ministra właściwego od spraw pracy, do której uprawnieni są uczestnicy PPK, na rachunek których dokonywano wpłat podstawowych przez okres 3 miesięcy;
- dopłata roczna do PPK w wysokości 240 zł, przysługująca po przekroczeniu przez kwotę wpłat podstawowych i dodatkowych finansowanych przez podmiot zatrudniający oraz uczestnika PPK ustawowo określonego pułapu;
- inne źródła obejmujące m.in. wypłaty transferowe, wpłaty dokonane w ramach konwersji lub zamiany oraz zyski z inwestowania środków zgromadzonych w PPK.
Finalnie na konto pracownika w PPK będą wpływały środki stanowiące od 3,5% do 8% wynagrodzenia.
Inwestowanie środków
Instytucje finansowe zostały zobligowane do lokowania środków zgromadzonych w PPK zgodnie z interesem uczestników PPK, dążąc do osiągnięcia bezpieczeństwa i efektywności dokonywanych lokat oraz przestrzegając zasad ograniczania ryzyka inwestycyjnego, tj. w tzw. fundusze zdefiniowanej daty.
Wypłata środków z PPK
Uczestnik programu nie będzie uprawniony do swobodnego rozporządzania środkami zgromadzonymi na rachunku PPK. Wypłata tych środków nastąpi wyłącznie na wniosek złożony instytucji finansowej przez uczestnika PPK, m.in. w następujących sytuacjach:
- po osiągnięciu przez niego 60. roku życia (ustalono ten sam wiek dla kobiet i mężczyzn) – 25% środków wypłacanych jest jednorazowo, a pozostała część (75%) w co najmniej 120 miesięcznych ratach (10 lat);
- po osiągnięciu przez niego 60. roku życia – w formie tzw. świadczenia małżeńskiego;
- w formie jednorazowej wypłaty do 100% wartości środków zgromadzonych na rachunku PPK, z obowiązkiem ich zwrotu w wartości nominalnej, w celu pokrycia wkładu własnego w związku z budową lub przebudową budynku mieszkalnego;
- wypłata do 25% środków zgromadzonych na rachunku PPK uczestnika PPK w przypadku poważnego zachorowania tego uczestnika PPK, jego małżonka lub dziecka tego uczestnika PPK.
Od kiedy będą funkcjonować PPK?
Ustawa o PPK weszła w życie 1 stycznia 2019 r., jednakże ustawodawca przewidział półroczne vacatio legis, co oznacza, że podmioty zatrudniające, będą zobligowane wdrożyć regulacje w zakresie PPK, począwszy od 1 lipca 2019 roku, z uwzględnieniem poniższych dat granicznych.
Podsumowując, ustawę stosuje się zasadniczo do:
- podmiotów zatrudniających, które zatrudniają co najmniej 250 osób (według stanu na 31 grudnia 2018 r.) – od dnia 1 lipca 2019 roku;
- podmiotów zatrudniających, które zatrudniają co najmniej 50 osób (według stanu na 30 czerwca 2019 roku) – od dnia 1 stycznia 2020 roku;
- podmiotów zatrudniających, które zatrudniają co najmniej 20 osób (według stanu na 31 grudnia 2019 roku) – od dnia 1 lipca 2020 roku;
- pozostałych podmiotów zatrudniających – od dnia 1 stycznia 2021 roku.
Podsumowanie
Założeniem programu PPK jest wprowadzenie powszechnego i długoterminowego oszczędzania środków przeznaczonych do wypłaty po zakończeniu aktywności zawodowej. Środki te mają uzupełnić świadczenia emerytalne wypłacane na obecnych zasadach w ramach powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych. Ocena funkcjonowania programu będzie mogła być dokonana realnie za kilka lub kilkanaście lat, a wpływ na nią będzie miała niewątpliwie sytuacja ekonomiczna oraz uwarunkowania demograficzne i społeczne.
Autor: Izabela Kasperkowiak, Biegły Rewident, 8Tax Doradztwo Podatkowe sp. z o.o.
Partner cyklu: 8Tax Doradztwo Podatkowe sp. z o.o.
Zainteresował Cię ten artykuł? Sprawdź inne teksty eksperckie Akademii Podatków 8Tax: